Spread the love

(Bah B.M. Lanong)

Ki riew paidbah hi, khamtam napdeng ki riew pyrkhat, bun kibym sngew myntoi shuh ia kata ka Rel, namar la palat 55 snem ba ka jylla Meghalaya ka la dap bad ladon, ki kam ki jam bad ka jingim-jingman ki la iaid beit, wat khlem kata ka Rel ruh.

Nga la iai thoh la bun sien ban pynpaw pyrshah ia ka jingkwah Rel da ki katto-katne ki nongkhaïi bad kiwei pat ki khyllah, kibym pyrkhat ia ki jingma kiban ktah ia ka mariang, ia ka koit ka khiah, ia ka khapngiah ha ka leit-ka wan, ha ka shong – ka sah bad bun jait kiwei ki jingma kiba ka Rel kan wanrah, ha kaba iadei bad ka mariang, khamtam ia ka jinglong bad jingshngaiñ-kynjai ka imlang-sahlang ha bym wan kita ki Rel bad ki rynjiw-rynjaw 30 jait na kylleng, sha kane ka Rilum badon nam ha bun ki bynta.

Bun ki la sngew shngaiñ bad sngewhun ruh, haba la don byllai kiba kyrshan ia kitei ki jingshisha bad ia kiwei de ki mat-ki jura, kynthup ruh da ki katto-katne ki seng Bhalang bad ki kynhun samla pule (KSU), kaba la poi sha ka jingsngew wat na ka liang ka Sorkar, haba dang shen, u Chief Minister Conrad Sangma ula pynpaw ba ka la i shitom ban wanrah Rel, namar bun kim sngew mon, hynrei mynta pat, ka i kumba kan khie im biang.

Nga ruh la slem nga khlem kren ei-ei shuh halor kane ka mat, namar nga la iohi ia ki dak ki shin kiba ka sorkar ka la sdang ban sngap ia ka jingsngew ki babun, khamtam na ka seng KSU, kaba la buh jingdawa ba dei ban ai noh kloi shuwa ia ka Inner Line Permit (ILP), ia kaba u Home Minister Amit Shah ka sorkar India, um patiaw wat tang shi sohphit ruh.

Nga hi nga sngew ba ka ILP bad ka Rel kim don jingiadei, namar wat lada ioh ILP ruh, ki Rel bad ki paid nongleit-nongwan na kylleng kin kham suk ban rung beit, khamtam ban iaid lyngba na Sor Shillong, rung bad sah kat haba mon, shuwa ban leit sha la ki jylla bapher-bapher.

Ki jingma shane sha ri Khasi-Jaintia, ki iapher na ka ri Garo, peit shuwa tang na ka jingdon bun tylli ki Seng Bhalang shane, katba sha Garo Hills ym da don; ym donkam ban da pynshai balei, haba ki Rel ki lah da poi sha Mendipathar, North Garo Hills la slem.

Khlem da kdew ia ki jnit ki jnat babun, ka lynti Khanapara-Byrnihat ka plie rynghang ia ki nongleit-nongwan sha baroh ki jylla kane ka thaiñ lyngba ka G.S. Road shaduh Jaiñtia Hills bad sha kiwei ki jylla, kynthup ia kiwei kiba kwah leit mane blei sha ki krem ki kroh ka ri Khasi ruh bad ia kiba leit kai sngewbha sha kata ka jaka bajur slap tam ha pyrthei, ka Sohra bad sa krih pat kat shaba kwah leit, namar ka suk ka rung ka mih bad ka biang ka shong ka sah wat shaduh ki pud ka ri Bangladesh ruh.

Ka jingiadei hapdeng ka Ri India bad Bangladesh ruh ka biang bha bad ka dei ban nang long shuh-shuh kumta, para marjan, nalor kiwei-kiwei ki bynta kiba iasngewthuh jingmut ha ka iarung-iamih mar kylliang, hynrei kita baroh kin iaid hapoh ki kyndon aiñ bad u pud jingiadei.

La iohsngew man la ki taiew-ki por, ba ki nongtuh-nonglute ki wanrung shapoh ki pud ri Khasi, khamtam sha ri Jaiñtia, haba dang mynta ka taiew ruh, la wan lute haduh shnong Umkiang, ka shnong bakhatduh eh shuwa ban poi ha khap Assam, kaba pun da ka jingkieng halor ka wah Malidor. Dang shen ki nongtuh Bangladesh ki la nud haduh ban wan rung sha khlaw shnong bad ban pyniap wat ia ki trai bri, trai jaka, da ki jingthmu lute babun rukom.

Lada iakren lei sa ia ki jingsniew ha nongbah Shillong, ka sorkar ka shitom ban pynkynriah wat tang ia ki nongsar-nongpynkhuid ha them Iewduh-Iewmawlong bad ia kiwei-kiwei, nalor ba la don ka aiñ sorkar, ba ka lah ban weng ia kino-kino kiba donkam ban weng, hapoh ka Aiñ “Meghalaya Public Premises (Eviction of Unauthorised Occupants) Act 1980,” khnang ban pynkylluid ia ka leit ka wan bad ban pynkhuid-pynsuba ia ki jaka paidbah ha bun ki bynta.

Kaba kham ma shuh-shuh lada wan ki Rel nalor kitei ba la kdew haneng, kin long ka jingjot ki lum ki wah, ki khlaw ki btap, ka jaboh-jabaiñ na ki nongleit-nongwan, ka lyer khuid ring mynsiem kan iewtung, ka khapngiah bad ka lymbrum-lymbram na ki mynder laiphew jait-phew rukom, ka tuh-ka thiem, ka lute-ka pyniap bad ka jingjah rngai ki khun samla-samhoi ha ka shah phon shah pynbieit bad kum kine ki jingsniew-jingma kiban pynkylla khongpong ia ka dur ka dar, ka nam ka burom jong kane ka Ri don nam, kaba kiwei ki da thrang hir-hir kumno ban ioh bynta lang ia kine ki spah bah, ia kaba ki trai pat kim da peiphang.

Kitei haneng ki long tang khyndiat ki jingma kiba lah ban kdew lyngkot ha kane ka jingthoh, hynrei kiba shu biang hi ban pynsngewthuh ia ki nongpule, ia kitei khyndiat ki jingma.
Khlem artatien, kitei ki mat kin ym ktah ia ka mynsiem rhah ki khyndiat ngut ki nongkhaïi, namar ha ki hi, kitei ki dei ki daw kai, kiban ym ktah ia ka jingsngew jong ki kaba don ha lyndet.
Ngan ieh noh tang katne shuwa ha ki riew pyrkhat, khamtam ha ki seng Bhalang bad ki Seng Samla pule, namar ka lawei kan kham ktah ia ki, nalor ka jingkit khlieh kaba ki don na ka bynta ki paidbah bad ia ka lawei ka Ri. Nga shimet, nga sngew ba ngin pynneh beit ia kane ka ri jong ngi, kum kata ka ri kynjai kaba lait na ki huri-hura, ka ‘Railway-free Khasi-Jaintia Hills’, ne kumno?

By yutip

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *