Spread the love

[Da u C. Sungoh, Chairman – Hynñiewtrep Border Disputed Redressal Forum (HBDRF)]

Nga ngeit baroh na ngi ngim pat klet ïa ka jingjia kaba sngewngiew bad kaba sngewsih ba haka step jong ka 22 tarik jong u bnai Naiwieng snem 2022 baki san ngut ki nongshong shnong jong ka shnong Mukroh ki shah siat ïap im im peit peit ha ki Forest Guard bad Pulit Assam. Kiba tip kyrteng kum, U Tal Nartiang, U Thal Shadap, U Six Talang, U Shirup Sumer bad U Si Dhar. Nga ngeit kito ki paralok parajor ki bym ïoh lad ban leit peit hakane ka jaka ba jia ruh kim dam hi ban ïapeit haki Mobile jong ki lyngba ki Social Media bad ruh ki lad pathai khubor ba pher ba pher. Bad ngim lah shisha khlem da lung mynsiem bad pait dohnud baki san ngut ki paradoh parasnam jong ngi ki duh ïalaka jingim. Tang hadien khyndiat kynta la wan poi nyngkong ki pulit kiba la leh ïalaka kamram ban peit ban sylli ban ban phah leh iaka post mortem, ki heh sorkar kum u MLA jong ka thaiñ U Nujorki Sungoh u Home Minister U Lahkmen Rymbui bad kiwei kiwei de nangta sa ki sengbhalang bapher bapher bad ki ruh saki riew paitbah ki pynpaw ïaka jingsngew dom sngew bitar bad ka jingpynrem jur ïaki pulit Assam bad ruh ka jingsngewlem ïaki to ki mynsiem bala khlad noh bad ïaki ba haiing hasem jong ki.
Kum ka jingïarap ïaka long ïing jong kito kiba la khlad, ka sorkar Meghalaya kala ai sanlak tyngka uwei uwei kumba juh long hi ka rukom baka sorkar ka ai bai lutsan. Ka sorkar Assam ruh ka kloi ban ai hynrei ka shnong bad kiba ha ïing ha sem jong ki ne ki lanot kim treh ban pdiang. Nangta ki don ruh sa kiwei kiwei de ki kynhun kiba ai sngewbha kat kum ka jingkot bor jong ki.
Ban lap ïaka daw tynrai bad ïaki jingshisha jong kane ka jingjia ki Human Right Commission jong ki ar sorkar ka Assam bad Meghalaya ki thung hi ïalaka jong ka Inquiry Commission ban tohkit halor kane. Naka liang ka Meghalaya la lam khmat da u nongbishar bala shong thait u Justice C. Vaiphei bad naka liang ka Assam pat daka nongbishar hi ka Kumi Rani Phukan Haka jingshisha, ïaka wei ka case dei ban don tang kawei ka Commission lane tang kawei ka kynhun tohkit, hynrei dei namar ba kane ka jaka ka ba don hapdeng ka jingïakhajia namar ka jingkam jubor jong ka Assam te ki ar sorkar ki thung hi ïala ka jong ka jong ka commission bad pynksan hi iala ka jong ka jong ka nia. Kumta kane ka kam kam poi sha ei sha ei bad kine ki lanot kim pat ïoh satia ïaka hok jong ki. Bad kumba ngi la ïoh-i haki lad pathai khubor baki ki ar Chief Ministers, Assam Meghalaya kila rai ban aiti noh ïa ka jingtohkit da ka Central Bureau of Investigation lane kata ka CBI hynrei kane ruh imat kam poi sha ei sha ei bad imat kine ki lanot ki dangslem bha ban ïoh ïaka hok jong ki.
Ngam kwah ban tih jylliew iaki daw jong kane ka jingkyn-ad namar ba ka case hi ruh ka dang ïaid sha khmat hynrei tang tiak nga kwah ban ong khyndiat ïaka daw tynrai jong kane ka jingjia:
Kat kum ka jingkam jong ka Assam kumba ngi shait ïoh-ii bad ïoh sngew haki lad pathai khubor te ka ong ba kane ka jingjia ka mih naka daw jong ka jingwan tuh wan lute dieng ki nong Mukroh napoh Karbi Anglong Assam. Ka shnong Mukroh bad kane jaka ïa khajia kadang hap hapoh u pud u sam jong ka Assam. Bad ka jingsiat jong ki pulit Assam kadei naka bynta ban ïada ïalade namar ba ki nong Mukroh kila sdang ban kerkut bad ban thombor ïaki daki wait ki dieng. Hynrei naka liang jong ka Commission jong ka sorkar Meghalaya pat ngim pat ïoh ïaka jingtip kaba shai.

Kat kum ka jingtip jong nga pat, kadaw tynrai jong kane ka jingjia kadei naka daw jong ka jingkyntur pud bad jingkam jubor jong ka West Karbi Anglong Assam sha poh u pud u sam jong ka shnong Mukroh. Kane ka jingleh jongka sorkar Assam ka pyn bitar ïaki pait nongshong shnong jong kane shnong. Ka wan buh ruh ïaka Forest Check gate jong ka hapoh u pud u sam jong ka shnong. Bad wei bala leit trei leit ktah, leit kit leit bah ïaki no kino ki mar ki mata sha palat jong kane ka Check-gate ka Assam kala kynnoh beit ba ki wan tuh wan lute napoh Karbi Anglong Assam. Bad kiba pli ki Mukroh ruh lada kim leit trei leit ktah leit rep leit riang leit tong um leit thohdieng hapoh u pud u sam jong ka shnong te kin leit sha ei ? Kum kane ka jingjia ka shait jia ym tang haka shnong Mukroh hynrei sha kiwei pat ki jaka kum sha Khanduli Lapangap ruh ka juh hi. Haba nga peit ïaki to ki dieng kiba don hapoh jong kato ka trok kaba don haka jaka bad ka por baki shah siat, nga ïoh-i tang ki dieng rit, ki dieng ngan bad dieng sning kiba kdor kim dei ki dieng kiba bha bad ki remdor lymne kimdei ki dieng supply. La sngewthuh baki nong Mukroh ki kit tang ban pyndon kam ïalade ban shna ïing shna sem. Bad kumta, ka jingkynnoh jong ka Forest Assam kalong tang ban ïoh dong ïoh daw ban pynrem ïaki briew jong ngi.
Naka daw ka jingbymlah jong ka sorkar bad ka District Council bad ïada bad ban pyntikna ïa u pud u sam tang kat kum ka Notification 13 April 1951 bala pynmih daka sorkar Assam hi ka wanrah shibun ki jingeh ïaki pait nongshong shnong kiba don ha shilynter ki jaka khappud . Balei nga ong kumta, namarba lada ngi peit kat kum ka Notification 13 April 1951 ka shnong Mukroh bad ka area shnong jong ki kadang hap pura hapoh u pud u sam jong ka jylla Meghalaya bad jong ka Jaiñtia Hills Autonomous District Council. Hynrei naka daw ka jingkheiñ sting bad jingleh klet jong ka sorkar Meghalaya te ka Karbi Anglong Autonomous Council bad ka jylla Assam ka ïoh ban kamtrai bad leh jubor ïaki briew jong ngi.
Lada ngi phai sha ki por kiba la dep kata haka snem 2002 ka Mukroh kala duh ruh ïaki san ngut ki briew jong ka haka ktang suloi jong ki lehnoh Karbi kiba lah ban tip kyrteng U Dia Myrten, U Wen Samaiang, U Sngaid (kyrteng sin) Hasem, U Trevor Talang, U Phun Hasem, U Dik Sumer bad U Tdan (kyrteng sin) Shadap. Kine ruh ki shah siat ïap im im peit peit haki lehnoh Karbi katba ki dang rep lyngkha sha ki thaiñ Umlaphiah kham sharum jong ka shnong Mukroh. La ong ruh ba ïa Tdan (kyrteng sin) Shadap te ki pynïap daka rukom kaba sngew sangsot bha, kata daka ba shu tep im bad u bapli u ïap daka jingïap kaba sngew kordit bha. Ym tang kine, hapoh kine ki khadsan arphew snem ngi laduh shibun ki mynsiem briew naka daw jong u pud u sam, kum ban pynkynmaw ba haka 14 tarik Jymmang 2010 ruh ngi laduh saw ngut ki riew rangbah haka thaiñ Langpih kiba tip kyrteng kum U Columbus Hoojon, U Denish Nongsiej, U Ekros Rani bad U Charles Lyngkhoi kine ki shah siat ïap haki ktang suloi jong ki Pulit Assam.
Lada ngi pyrkhat bad puson bha te katno ka long kaba sngew sangsot iaka ri bad ka jaitbynriew jong ngi. Kat kine ki mynsiem briew kiba ngi la duh ruh ka sorkar kam da shim khia than ban pynbeit ïa u pud u sam haka rukom kaba dei bad ban ai ka jing ïada kaba pura ïaki paid nongshong shnong kiba don haki thaiñ khappud.
Kumta, kala dei ka por ba ngi kum ki pait nongshong shnong jong ka Bri U Hynñiewtrep Trep ba ngin kyndit bynriew noh , ban long kiba ïa tylli ïa ryntih bad kiba sngewkhia sngew lakloi ban ïeng ïada iala u pud u sam ka khyndew ka shyiap ka ri bad ka jaitbynriew. Ngim dei ban shu shaniah tang haka sorkar namarba ngi ïoh i baka sorkar jong ngi kadei kaba tlot bad kaba khawpud.
Hadien kato ka jingjia ha Mukroh ka sorkar kala ong ba dei ban pynkynriah lane pynduh pyndam noh ïaka to ka Forest Check-gate jong ka Assam kaba don hangto , hynrei kane kam poi sha ei sha ei ruh, ka long pynban kum ka jing kyrkhu ïaka ne ka Check gate haka ba mynta kila shna daka Building kaba kham skhem kham bha bad ka kynroh fencing kaba jrong bad shkem bha. Hynrei naka liang jong ngi pat, tang iaka Police Outpost ba dei ban buh ha Mukroh ruh la pynkynriah pynban sha duh sha Barato.
Kane ka jingleh jong ka sorkar ka long kaba pynduh jingkyrmen shibun ïangi ki paid nongshong shnong kiba shong shaki thaiñ khappud. Hynrei kum ki samla ki rangbah kynthei bad shynrang kiba don jingkit khlieh naka bynta ka imlang sahlang ka ri bad ka jaitbynriew ngim dei ban tieng lymne randien hynrei to ngin long kiba shlur bad kiba len lade.
“Ngi ïoh ban imsuk im saiñ mynta daka jingïaleh jong ki kpa tymmen jong ngi, ngi ruh ngi dei ban ieng ïaleh mynta khnang ban imsuk imsaiñ ki long dien jong ngi.

By yutip

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *