[Da u , C .Sungoh, Chongknor – Hynñiewtrep Border Disputed Redressal Forum (HBDRF)]
Kamwa jooh ong kiwa heh tea, “Bud ïongton ïei iong kiwi, Iong i de wym bna i yi iyi “. Ka jaitbru Pnar ïong i thiej man ko kamtea. Ym toh wa pynrem īa ki Khristan, nga leh u Khristan hi tea khamtam i ki Khristan īoo la kam wym mon kam wym bna īei tynre la jong. Tip i du chaphang ka Bethlehem ka Jerusalem, ka wah Jordan wah Nile waki wi kiwi katwa īei tip kari la jong wan wym bna i ki. Wym toh u beiñ u kynnoh i cha ka niam ïeini waroh, ini toh i leh īong i ki bru hi wym em u chim khia i īei tre iei thied ïa ka riti ka dustur.
Katkam i khana na u wathoh parom khroo nam ka jylla Assam u Dr. S. K. Bhuyan ong u wa ki Mikirs (wa sin i ki Pnar ki Bhoi) wa tip i katni kam ki Karbi nang yndea chong sah ki cha chiliang wah Kupli wa cha Kaziranga (ka National Park wa pawnam ka jylla Assam) neitea chah beh chah hiar thma ki haki syiem Kacharri tea phet īap ki cheini cha ri ïong i tea chong tea sah ki hapoh i chah sniawbha wei synchar ki syiem Jaiñtia.
Lada pait i katkam ka history iong ki Hima Jaiñtia tea i ni īe u man heipor wa synchar u syiem Dhan Manik wa u Jara Manik neibhah kini ki syiem leh chah hiarthma lang ki ha ki ni ki syiem ha ki snem 1592 wa 1625 A. D.
Na khap kini ki Karbi wa wan phet wiar em u wi u bru wa khlan bor bha u wa mih mar kam wa ong hei ktien pnar ïong i u wa pyrtuid u Thong Nokbe Teron (nokbe kamut u mar u bru khlan bor) wa uni u bru man u leh u kapten ne waheh chipai thma ki syiem Jaiñtia, halor wa khlan bor u sa wei stad u ialeh thma u kawang cher u siat khnam wa u talaiñ wait. Kamtea ki Mikirs ïoh bha ki yei maīa wa īei chaniah ha ki syiem Jaiñtia heitea i por. Ka parom ong ko wa uni u Thong Teron īa em lang u hei wa chna wa pynieiñ ïa ki Moopynieiñ wa em ha chnong Nartiang, West Jaiñtia Hills District wa man i Archeological Site wada tip mit da ka sorkar India. Nalor ini dang em chooh sa ki wi kiwi tea wan cha kylleiñ kylleiñ ki thaw mihsngi ïong ka Ri Jaiñtia kam cha Labang Nangphyllut cha Raliang wa chawi chawi.
Ha pyrdi i chaniah wei maīa ïong u syiem, uni u Thong Nokbe da sdang u em jingmut sih wei hiar thma kylla īa u syiem wow knieh noh īei synchar khad-ar ïa ka hima sima. Neitea sa wei leh khlem akor wei jrong kti ïa ki kynthai khynnah iong ka ri Jaiñtia. Hadien wada tip ïeini u syiem wa ki montri ïong o da chim ki daka rai wow tynīap noh īa u neibhah ladam leh kamte tea dow em i ma ïa ka ri waka jaitbru.
Katda toh uwa khlan bor wa stad thma tea chem jingeh bha ki u ïoh u tynīap ia u deiwa suk lada īaleh dei bor, kamtea da thooh lad thooh luti ki wow ïoh u tynīap ia u dei buid. Heipor wa ih bha ki soh sapiang soo ki khyllood miat kynthai ïong ka chnong Raliang wa Khonchnomg da pynbieij ki īa o wow ku khait soh Sapiang ha iwi i thaw wa em ha khap chnong Raliang wa Khonchnomg ha chirup i pynbieij ak maīa wei phon wei pah. Katwa ki chynrang wan deilang wa ki cher, ki wait ki stieh ki khnam ki ryntih darieh ki shapoh sañium charud chajan u tea u tre deiñ soh sapiang wo iang ioh u tynīap.
Kitea ki kynthai da ie ki u pynbieij iow Thong wow ku sapiang, mar iapoi u chajrong cha ki tnad khian cha kyndit chaws em soh ; ki chynrang kiwa da rieh chwa chapoh sañium da kawang ki daki cher da siat ki da ki khnam ki ryntih Khlem sangeh wow ïoh u pynīap ia u.
U leh mynda īoo u ïeini wada chukor ki wow pynīap īa u nea tea kawang u pynda kitea ki sapiang, tyngkhaiñ u ki heh ki heh ki tnad sapiang tea iachah u naki tea ki cher ki khnam. Hiar u kamwa nohīap heitea najrong deiñ poi cha khyndaw tea kawang u pynda kitea ki tnad deiñ, wei beh wei kdong u ki. Ki khon ka elaka Raliang leh Khlem teiñ Khlem randien da siat da kawang ki Khlem dakut ki cher ki khnam cha o. Khatduh khatwai ha pyrdi i īaleh iwa jur da ïoh ki u tynīap īow ni u nongchoon. Ong ki kat how īap u tea wym bi de i doh u cha khyndaw da sah tyngkreng nea hajrong khnam kamwa chna tyngkong.
Kat kam i khana na ka men Rymbloñ Lyngdoh Umphlang (wada khlad) ong ko wa na ki Pnar leh wym duna ïa ka soophaw sanphaw ngut kynthai wa chynrang wa īap ha kani ka thma. Kini ki soophaw sanphaw ngut sea kitea kiwa ong o ki khlawait ki wymtip wymbna i.
U wi na ki bru waheh īong ki Karbi u wa pyrtuid u Sarthe Dera (wada khlad) ong u hei ktieh Karbi kamni nea , “Thong Nokbe aphan ke Chomang atum si ka pathi Raleng (kamut Raliang) lapen Khonchenong (ka mut Khonchnomg) arong a long “Hei ktien ïong i tea kamni nea, “Ia u Thong Nokbe Teron tea da tynīap da ki Pnar ha i thaw wa em ha Raliang wa Khonchnomg”.
U Elisha Hanse u stad thoh poitri ki Karbi thoh u ,
“Tharve angsong bat longbin ,,
Thai rangkap pen ap rin rin ;
La an a jakong kethe ,
Ta thi nangkok lo Thong Nokbe “.
Hei ïong Pnar,
“Ioh ki u pynku cha kyndit sapiang “
Siat ki dow khnam, kynthai wa chynrang;
U Thong Nokbe sep-ai kat i tea I khlan bor ,
Iap u wa pli Khlem toh i por “.
Ini pynsakhiat pyntikna chooh chooh i ia kani ka parom. Pynban hei pyrchang kylli takit o naki kattu katni kiwa heh wa em ha ka shnong Raliang wa Khonchnomg tea neiliang ïong ki wym tip ki iyi iyi leh hei īatoh wa ini i jingjia. Sñiaw phylla, wa kammon kibru kiwa neiwi i thaw tea tip ki ieiwa jia ha chnong ha thaw ïong i katwa i wan kiwa em heini wymtip wymbna i. Katda kamtea da ini i thoh da kyntu o ïa ki waheh wasian wa ki khroo pyrkhat khroo yutang wow thuh iutip chooh chooh ki hei īatoh wa ka ni ka parom.