(Da u Dr. H.H. Mohrmen)
Nga khot ia ki, ki nongsumar ia ka wah Umngot, bad ki long shisha kumta. Ki nongtong dohkha bad ki nongshong shnong jong ki lai tylli ki shnong—ka Samanong ha West Jaiñtia Hills, bad ka shnong Umsawar bad Ksangrngi ha East Khasi Hills—mynta la palat lai snem, da ka mon sngewbha kila iada ia katei ka bynta jong ka Wah Umngot kaba hap hapoh ka jingpeit jong ki.
Kaba sngewtynnad ka long ba ka Wah Umngot kaba mih na ki kjat jong u Lum Shillong, ka tuid lyngba ka krem kaba pyniakhlad ia ka East Khasi Hills na ka West Jaiñtia Hills district jong ka jylla Meghalaya. Ha ka jingshisha, ka Umngot ka pynlong ia u pud u sam ba kynja mariang hapdeng kine ki ar tylli ki distrik. Ha ki por mynshuwa, ia kane ka bynta jong ka wah la pyndonkam bakla da ki briew ki bym don akor kiba leh ia ki kam sniew ban pyniap pathar ia ki dohkha na ka bynta ka jingmyntoi shimet jong ki.
Ha ka 29 tarik u Risaw, ki khlieh nongsynshar jong ki lai tylli ki shnong ryngkat bad ki rawo bad ki nongmihkhmat shynrang na kine ki shnong ki la ia lum lang ha rud wah Umngot ban iakren ia ka lawei jong ka jingpyrshang jong ki ban pynneh pynsah ïa ka wah Umngot hapoh ka thaiñ jong ki. Katei ka jingialang kaba la pyniaid da u Sephin Nongrum, Sordar Shnong ka Umsawar, ka la pynskhem biang ia ka rai kaba la shim ha ka jingialang lang jong ki lai ngut ki khlieh nongsynshar bad ki nongmihkhmat jong ki, kaba la long ha ka 16 tarik Naitung, 2024, ha Khwarardong. Ka jingialang kaba la pynleit jingmut ha kawei ka agenda—ban iada bad pynneh pynsah ia ki jingthaw ba im ha um ha wah-ka la rai ban bteng ban khang ia jing pynïap dusmon ïa baroh ki jait jingri dohkha beain hapoh ka jingpeit jong ki lai tylli ki dorbar shnong. Hynrei la shah ban kem dohkha tang da kaba pyndonkam da ki ryngwiang bad da ki jar tynrai kaba ki khot ka sasi ha kane ka bynta jong ka wah.
Ka jingkhang ïa ki rukom pynïap dohkha be-aiñ—kynthup ïa ka jingpyndonkam ïa ki tiar pynbthei, ki dawai umphniang, ka shun, bad kiwei pat ki jait bih, ki jar bad kiwei pat ki rukom pyniap dusmon bapher bapher. Kane ka jingmana kaba la pyntreikam ha shilynter ka wah Umngot naduh Shka Umtalu haduh Shka Mawiang/Diengrod ka la treikam biang naduh ka 16 tarik u Naiwieng 2024, kan treikam biang katkum ka rai mynta ka sngi. Ha ka jingïalang kaba long ha ka 29 tarik u Risaw, la pynïaid da u Sephin Nongrum ka jingïalang, kala rai ban pynkiew ïa ka kuna na ka bynta kiba pynkheiñ ïa ka jingkhang na ka ₹20,000 (arphew hajar tyngka) sha ka ₹50,000 (sanphew hajar tyngka).
U bah Sephin Nongrum u la pynpaw ia ka jingangnud ban ioh ia ka jingiatreilang na kiwei pat ki shnong na baroh arliang ka wah Umngot ha East Khasi Hills bad West Jaiñtia Hills. Ula ong ruh ba kiba bun ki trai shnong na kitei ki lai tylli ki shnong ki kamai jakpoh lyngba ka jingkhwai dohkha ha katei ka wah. U Bah Real Sing Muksor uba shong ba sah ha ka shnong Moosakhia u la pynpaw ba u kamai jakpoh da kaba ri dohkha ha katei ka wah. U bah Liios Suting uba dei u Waheh Chnong ka shnong Samanong uba dei ruh u co-chair jong kane ka jingialang u la kynthoh ba ka jingbun ki dohkha ha kane ka wah ka la kiew bha, bad ia kane lah ban iohi wat tang da ki khmat.
Ha kane ka jingialang la pan ruh ïa ka jingïatreilang na ki ophis jong ki Deputy Commissioner jong baroh ar tylli ki District- ka East Khasi and West Jaiñtia hills, u SDO ka Amlarem, bad ki BDO jong ka Thadlaskein bad Mawkynrew block. Ki la kyrpad ruh ïa ka jingkyrshan na u Waheh Chnong jong ka shnong Sohmynting, Moosakhia, Mupyut, Chkenpyrsit, bad Chkentalang ban ïarap ban ïada bad pynneh pynsah ïa ka bynta ba sharum jong ka wah kaba khuid tam ha Asia.
