Spread the love

[Da u W. Passah, Ex HOD Electronics St. Edmund’s College.]

            Katno ka long kaba da ai jingkyrmen ia ngi ki paidbah Khasi Pnar ba hu 16 August 2023, ka Joint Committee hapoh jingialam u ma I.S Suchiang Chairman, Labang Nongphyllut -Pangam Raliang Council, lem bad u ma M.M Thaiang, General Secretry, Labang Nongphyllut Pangam Raliang Council ka la ioh ban ai ka memorandum (Memorandum ka mut ka jingthoh ba da sani bha ba la kyrshan da ki jingshisha ban pyni ia ki hok jingdawa) ia baroh 2 ngut ki MR Meghalaya bad Assam. Bad kynmaw ym dei ho kum MoU 1 Maikhuli Philingkata ba la dictate bulldoze da u wei bad tang uwei u Conrad Sangma ba la don ei ei bad u CM ka Assam.Bad kaba sngewkthang tam ia baroh ka la long ba ki HSPDP kiba long ki nongshim  kynti u bah Hoping, u Firebrand leader u bym shym la rem haduh ki sngi ba khadduh; ki la kynshuit iu ne u Conrad Sangma da kata ka Give and take policy khlem tip ia ka duh ka dang la iathuh ba Khasi hyndai la tuh ki jaka pata. Shish phi, ki la hiar thma ban ring Kongor ia ki samla Assam na bynta ki khun Syiem.

            U Myntri rangbah (MR), u Conrad Sangma jong ka Meghalaya lem bad u MR ka Assam ki dei naduh mynta ban tip ia kine ki jingshisha.

1) Ka map Meghalaya kat kum ka jong u R.L Singh, 1971 (R.L Singh u dei u Fellow of The National Geographic Society, Vanarasi. Kane ka map la pule ha ABOSE (Assam Board of Secondary Education) ha ki por shwa shimti kane ka MBOSE. Ki jingshisha:- Ka Press Trust of India 13 I 1967, ka la pynbna ba ka sorkar India hapoh jingialam jong ka Prime Minister Indira Gandhi, ka la rai ban reorganise ia ka jylla Assam bad la pyntip ruh sha ki nongialam APHLC ruh de. Wat lada i la dei tang state Khalor, U Assam uba la nangrit nangrit u la iam paid dohnud bad phai sha ka map :- a) Khlem wer ia ki Syiem, Dolloi bad Nokmas kiba tip bha ia pud Sam, ki la draw iei map u R L Singh bad kito kum duriaw Arabian Sea ba tynruh iei Gujrat,  hey ym dei duriaw hynrei lyngkha kba se phi ban sngaid pla Tyngka. La shna 1968 Assam State Reorganisation act. Ynda la jan 21 1 1972 la buh 1971 North East (Meghalaya) act bad shish phi, ki nongialam ki jong ngi bapli kim lah ban peit bniah ba 1968 act bad 1971 dei thik i juh. La shah shoh tyndep nadong shadong bad bordar bad Reservation sa ioh leh heh une u Assam te phi.

2) U V, Y Chandrachud u ba long u kpa u D.C Chandrachud, u CJI ba mynta, u Chief Justice jong ka ri India u la wan ha ki 79 -80 ban pynbeit pud por ioh Hillstate. U ong kumne “Border settlement with only sentiments but no documents is futile”. Ha ka Khasi “Ban pynbeit u pud u sam tang da i bor jingsngew tympang (ia jaka mei ieit paieit ba la khlad noh), khlem ki kot ki sla kam mih ki soh ba dei hok”.

3) Bad mynta ngi la ioh ki kot ki sla badonkam te ka kam pud Sam ka Labang Nongphyllut kan nym kut ha i tdem (end but in smoke), kaei kaei kaba la pyniam pynjynjar iu paidbah Labang Nongphyllut bad Pangam Raliang naduh u 13 tarik 1951 mynba la wan tan ia ki arngut ki samla ka Labang Nongphyllut U Trod Sariang Thaiang bad u Pin Sariang Thaiang na la iing ban set ha patok Nowgong bad ban pyniap dusmon  tang namar kim lah ban pdiang ba ka jaka hok ka jong ki kan hap noh ha ka Mikir Hills kaba la pynlong jubor da kaba u Governor ka Assam hu 13 Iaiong 1951 u la da leh khyllah por shna United Mikir Hills & North Cachar Hills District. North Cachar te biang hi. Dit Teri ka, une u Governor u la wanrah kine ki Mikirs (Karbi mynta) na jngai bah (ym na Marjan 100 mer ei ei kum na East Mikir Hills ne West Mikir District ba dang iakynduh hangne hangtai), hynrei  na Pynthor Kopili bad Jamuna da phew spah mer ban bsut ha jaka ki Pnar kiba ia mynta la rit u pud u sam ba la nang pynrit u phareng ka East India Company hu 1835 u snem ba la shet ki Phareng iu Tirot Singh Syiem bad ban wan ban pynlong iu Woh Kiang Nangbah ban ialeh pyrshah iu Phareng tangba kum mynta ki bun palat kine ki Long Sutnga bad u Woh Kiang Nangbah u la shah sdien phasi hu 30 December 1862 ha Iawmusiang, mynta pyrshah ine i Kashari.

            La sngewdei ban da iathuh ia ka Council Ka Labang Nongphyllut Pangam Raliang ia kine ki jingshisha halor kine 2 ki MR mo, ban ong kum ka kyntien “Trust in Memorandum but keep powder dry” , ‘To da shaniah ha Memorandum hynrei peit u bakhor u dei ban da rkhiang’. Parari balei ki Phareng kim lah pyndem iu Tirot Sing bad Kiang Nangbah haduh ban da leh da kam tuh kam thiem da ba thied da i shiphew tyngka, ka long kane. Wat lada u phareng u kham ioh advantage ba don suloi tynsah, ine i bakhor por slap i ktieh bad ym bthei bad la kloi du khnam bad ryntieh. Te “Pynrkhiang sngewbha iu bakhor kiba long ki map ki Superseding letter History etc kum kot Advisory Committe jong Rev.JJ Nichols Roy bad Confederation of The Khasi Jaiñtia).

            Hynrei ki Long ki bun palat.

             Por mut buh MoU ne memorandum of understanding une u MR Conrad Sangma, kum u briew ba pule bniah ia ka kot khubor The Shillong Times bad ruh ai jingmut ban im ka ri u hynñiew trep, nga la thoh ‘The Himalayan Blunder’ da kaba la sot na ki jingshoh tyndep ki APHLC leader bym tip map u R.L Singh.

            Donbok ruh nga dang buh ka clipping ka Shillong Times tarik 11 April 2019, Appendix A. Ka appendix A ka thoh ba ki pulit Assam ki pynduh ia ki skul, ki lyngkha  ba dang dep rep, ki pynduh ia i wei i lumjingtep (i da thoh ine ia mynta i don ha ka jingkhmih ka Supreme Court ( ka khlem add Badonburom ho) bad la byrngem kidnap ia uwei u tymmen ba 85 snem (por thoh ia kane u dap 87 snem), thaw jubor ha jaka Meghalaya ia iingshong u Chief Minister ka Assam bad la tei ruh i Transit camp na bynta ASTC mut Assam State Transport Corporation. I da ban ruh “Baroh kine ki long kiba la jia ha Maikhuli Phillingkata jong ka jaka Khana para. Khana Para dei Pnar mo ba u Sajar Nangli u la sah bun bun snem hadien ba la tih ia Thadlaskeiñ shwa leit sha Cambodia.

            Nga la thoh pynap ban pynpulom ia ka MoU 1 une u Conrad namar kum u briew ba nga  la peit thuh naduh kumno la seng NPP 2012 bad khamtam ito i jingiaieid bym lah shuh ban pynlait ar shyieng bad une u lok u MR Assam u HB Sarmah; hynrei to tip ine i Shillong Times i la lyndet ha ki minute ba khadduh (Nga don ki hard copy lada kwah). I’m thoh ei ei mo ba phin dup tip.

            Te kaei kaba la jia, u Conrad Sangma u la BYNDI ia Maikhuli bad Phillingkata Sha Assam. La long ka jingiam briew ki longkmie haduh mynta mynne. Bad kane ka Shillong Times ka la pynmih headline “Kaei Kaei ba ki sorkar mynshwa kim jop, MANGA NGA La JOP”. Um tip u la pynjop ia u Himanta Biswa Sarmah phi.

            Ym don raiñ ne rem haba u Deputy u bah P. Tynsong u la pyntngen ia ki trai shnong’ Wat iam te namar phi la ioh i lumjingtep (hey Lumjingtep la rai jop Supreme Court Badonburom ho). I pung Maikhuli (ban jngi ki nongkhalai Casino) i long iba rit rit te phi’.

             Ine mynta in sa rai biang ka S.C. Bad katno ka jingkynduh badon burom U kpa u la wan pynbeit border hu 80 ei ei bad u khun u DC Chandrachud un sa rai ha bnai tlang 2023.

            Yn sa bteng Langpih, Mawtamur, Nongwah bad Makidor i wah hajan Ratacherra khap North Cachar bad dang shen ha Lapangap. Wat Wat shaniah ho iu ne u Conrad Sangma. Last ka map 1896 ba dang ioh na Meghalaya High Court bad ka Superseding letter ba dang shu ioh na Dispur hu 2022. Kane la pyni iu Conrad Sangma ha Sketeriat bad phi tip u la da kyndit haduh ba u la kyrpad i copy ba la Xerox.

             Uba burom iaphi.             Por thoh mynta ka sngi 18 9 2023, la phone ia nga da u bahaing na Jaiñtia uba la kmen ban iathuh ba ka Jaiñtia Student Union ka la hiar sha Lapangap namar la bun bun taiew kiba pli ki nong Lapangap ki la shah kawang maw sha siat da batur jri por mut leit peit lyngkha kba. Haoid la iohsngew ba ki rangbah ki la leit kynduh ki bor ba ha jrong, hynrei ym don ba sngap ne leh ei ei. Khunlei shibun iaphi JSU to nang pait thuh ia ka jingshah lehbeiñ ki bru iong i wa kini ki nongshna aiñ wa da jied ym bien ki u iarap.

By yutip

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *