[Da u ma K. Kyndaid, Jowai.]
La iohi haka khubor Mawphor dt. 25.04.2024 bad kumjuh ha u You Tube (Mobile) ba u Thomas Passah, Working President ka Khnam un ai da ka jingthoh sha u CEM, KHADC, Shillong ban pynkylla noh ia ka kyrteng “KHANAPARA” sha kawei pat ka ktien Khasi hana kane kadei ka ktien bar jylla. U la bynrap ruh haba ka kyrteng ka la dei lypa ka kyrteng bar jylla ka eh bha bang in kam trai ia katei ka jaka. Nangta yn kyntu ia ki paitbah kiba kham don ka jingtip ia ka tynrai naduh kulong kumah halor katei ka jaka khamtam na ki tymmen bad ki rangbah. Ym lah ban sngewbha kiei kita ki bar jylla ba kane ka ktien kadei ka jong ki. Ka baar pat, lada ka long ba la dei ban pynkylla te balei dang donkam ban wad ia ka tynrai jong kane ka ktien naduh kulong kumah na ki paitbah bad khamtam na ki tymmen kiba don ka jingtip.
Kat kum ka Oral Tradition ne ka khana ki longshwa man shuwa la iathuh kumno la khot Khanapara ia ka jaka kaba don hajan u pud bad ka Assam. La iathuh ba U Ran Niangti u dei tang u nongkitnong (kit bhari ong ki Jaintia) bad hadien katto katne por u la rung ha ka kam shipai U Syiem Jaintia bad haba u la don ha kane ka jaka u la dung ia uta u diengjri da ka waitlam jong u haduh ba la peisyndon bad u la iehnoh ia ka khlemsei shuh bad u la ong “KHANAPARA“ Ka ktien KHANAPARA kam dei ka ktien bar jylla kum ba ong U Thomas Passah (U Jaintia) hynrei ka dei ka ktienJaintia. KHANA ha ka ktien Khasi ka mut IATHUH bad PARA kamut ia kiwei pat la ki para jait para kynja bad ha kiwei ruh ki jait bynriew ba u pud U Syiem Jaintia ka dei naduh nangne, lane ha kawei pat ka jingmut to ai ba kane ka diengjri kan iathuh (KHANA) ne kren ma ka hi ia kiba iohi ha ki pateng ki ban sa wan. Shuwa kane ka kam bah kam san U Ran Niangti, U Sajar Nangli u la lah dokhol lypa ia kane ka jaka naduh ka Paridua ha kaba ka USTM (Universsity of Science and Tehnology ka ieng mynta haduh ka diengjri ba la dung U Ran Niangti. La iathuh ba ki bynta ba shaneng kum ka Dispur kadei ka jaka U Syiem Mylliem ba la jukhrong khajna ha ka por ki Phareng. La iathuh ruh ba ha ki snem kiba bud don ki Jaintia na Jaintia Hills bad na Shillong ki la leit peit ia kane ka dieng jri ha kaba ka kambah U Woh Ran Niangti u la leh.
Hynrei katba nang iaid ki sngi ki snem ka diengjri ka la nangheh nangheh bad ka la nguid noh ia ka wait U Woh Ran Niangti.
U wei u paralok Assamese uba ju iatrei ryngkat ha ka por Assam u la iathuh ba don na ki dkhar ki ju wan ban mane bad ai bam ia kane ka diengjri namar kimju ioh imynshuwa kat kane ka kam radbah bad ki ngeit badei ka jingleh u blei Ram (ym U Ran). La iathuh ruh ba katto katne na ka kur Niangti ki ju leit peit ia kane ka dieng jri ban iohi da la ki jong ki khmat ia ka matti ba phylla U Ma U Woh jong ki. Bad no phin ianujor bad u halor kane ka kam. Ha ka jingshisha ka kur Niangti lane ka sorkar ka la dei ban tei u mot ban sah kynmaw ia une u khlawait ka Ri Jaintia bad ha ka juh ka por ban pynskhem ia la u pud u sam ka Meghalaya, hynrei em, la ailad pynban ia ki dkhar ban klun jaka ban da kiwei ki jaitbynriew kin jin da la buh ka jingsahnam.
Halor ka jingpynshai haneng, la sngewdei ban kyrpad ia ki Jaintia wat pynkloi ban rai thurmur hynrei wad ia ka jingshisha ka ktien bad ka jingmut jong ka la phi don hangno hangno kynmaw ia u nongrwai mynshuwa “Yei trei ham ia myllin, lada em phi hei won hei won, wa sah nam u wa rim, yei trei ha iamyllin.” Lada phi la don ka jingnang jingstad, ka spah ka phew, ka kyrdan ka burom sngewbha da kynmaw bad kyntiew shajrong ia la ka jait ka kynja bad burom ia ka jong kiwei ruh hynrei lada bakla ioh long pynban kum ka jingiathuhkhana ha ka Kot KI PAWAR U AESOP kaba iathuh shaphang “U Suri bad U Myrsiang’ page 42 lynnong 65.