(M.M. Thaiang)
Katba nangiaid ka por, ka juk ka nangkylla haduh ba la mih ka jingkylli. Kiei ki jingdonkam jong u briew ne ka briew ka juk mynta? Ban imsuk imsain ialade shimet ha iing hasem, ban ioh ia ka Bam, ka Sa, ka Jain, ka Nep, ban ioh Iing iohsem ban suk ka shnong ka sah ka thiah ka dem, ban ioh Lak ioh Klur bad ban ioh ia ki Khun ki Kti- etc ? Lada ngi phai sha ki por kiba la leitnoh, la shem ba ki jingdonkam jong u briew ne ka briew ki long tang khyndiat eh, tang ban ioh ka bam ka sa, ka jain ka nep, ka that ka sula, ban ioh iing iohsem, ban ioh ia ka Hali ka Pynthor, ka Kper ka Phrah kaba biang ban rep ban riang, ban ioh ia ki khun ki kti, ban ioh ia ka shait ka nang bad ka Poisa ka Tyngka.
Katba ka por, ka la nangiaid bad ka juk ka la nangkylla, ki jingdonkam jong u briew ne ka briew ki la nangmih nangmih kat haduh ba ka jingnangkot nangsla, nangthoh nangpule, nangkhein nangdiah bad u Khulom kum u Atiar uba donkam eh ki briew ka juk mynta. Ho-oid ym lah ban len, ka bam ka sa, ka poisa ka tyngka ki long kiba donkam eh ha ka jingim u ne ka briew, namar khlem ka poisa ka tyngka, ka lad kam plie ban thied ban pet ia ki jingdonkam, ban thied dawai ban ioh ia ka jingkoit jingkhiah bad ban leit jingleit shane shatai. Ngim lah ban shong Kali, shong Bus, shong Maruti, shong Sumo, shong Rel ne shong Eroplein bad siew ia u briew ne ka briew da u Khaw lane da u Kba, hynrei da ka Poisa.
Katba nangiaid ka por ka jingdonkam jong u briew ne ka briew ka la nangbun nangbun. Nalor ki jingdonkam kiba la kdew, kawei pat ka jingdonkam kaba donkam eh jong u ne ka briew ka juk mynta ka long ka jingnangkot nangsla, ka jingnang ban pule, ban thoh ban tar, ban khein ban diah, ban kren bad u Khulom u long uwei na ki Atiar ka pyrthei ka juk mynta.
Ha ki briew kiba iaid kiba ieng na kawei ka State sha kawei ka State, na kawei ka Ri, sha kawei ka Ri, ki sngewthuh haduh katno ki sngewkutlad khlem da nangkot nangsla, nangthoh nangpule, nangkhein nangtiah bad nangkren bad ki shem jingeh ha kiba bun ki liang. Ha ka jingkylla jong ka por ka juk mynta, ka jingnangkot nangsla, ka jingnangthoh nangpule, ka jingnangkren ka long kawei na ki jingdonkam ka bakhraw jong u briew ne ka briew ka juk mynta.
Katba nangiaid ka pateng bynriew na kawei ka pateng sha kawei pat ka pateng, ka juk ka la nangkylla. Ka juk mynta, ka long ka juk kaba “To long ka jingshai, ka la long”, ka juk ha kaba ka Um kan ju kiew na them shalor lum, hynrei mynta ka la kiew. Ka juk mynta ka dei ka juk ha kaba u Mahajon(riewspah) u kit nong ia u baduk, ka juk kaba iaid da shong. Mynshwa ki ong haba don ka Ding don ka Tdem lane haba don ka Tdem don ka Ding, hynrei mynta ym don Tdem shuh ka Ding. Mynshwa haba u briew ne ka briew ki leit khyndew ne leit pynjhieh, ka long tip yn ong kumno lada ki leit khyndew ne leit pynjhieh hapoh iing, hynrei ka juk mynta, ka juk kaba la kylla, ki briew ki leit khyndew, leit pynjhieh hapoh iing. Ka juk mynta ka dei ka juk jong ki Mobai(Mobile), ki inter-net, ki Twitter, ki Whatapps, ka juk kaba la ngam u Kynphat per u Nar lane ka juk haba shu kren lyngkot, ka juk jong ka jingstad, ki Kor ki Bor (Science & Technology).
Hapdeng ka jingiaid jong ka por, ka juk ka jingnangkot nangsla, hynrei pat dangdon ki briew kiba ym da sngewdonkam eh ban nangkot nangsla, nangpule, nangthoh nangtar, namar haba ia kren shaphang ka jingnangkot nangsla dangdon ki kmie ki kpa, ki bym shym la pynbor ban phah skul iala ki khun. Haba kylli balei phim phah skul iala ki khun ?. Ka jubab shisyndon “Kim treh” (Lai kirae). Ha ka pyrthei ka juk mynta, ka juk jong ka jingnangkot nangsla, ki kmie ki kpa, kim lah ban iada ialade da kaba ong “Kim treh”. Lada ki kmie ki kpa kip hah skul iala ki khun bad kim treh, ka pyni ba ki khun ki dei ki kmie ki kpa jong ki kmie ki kpa.
La ju iohsngew ruh ia ki kyntien “Ngim lah ban pynleit skul iala ki khun ba ngi duk eh”. Kane ka jing ong ruh kam da shongnia eh, namar lada kheinlang ia ka jinglut ban phah skul iala ki khun bad kaba ngi ki kmie ki kpa, ngi pynlut ha u Pathi, u Kwai, u Biri, u Sikret bad kiwei de ki jingdih kiba bun rukom , lah ban ong ba ngim da duk eh haduh ba ngim lah shuh ban phah skul iala ki khun.
Hateng – hateng, la ju iohsngew ruh ia ki kyntien kiba ong “Ym da sngewdonkam eh ban phah skul, lada phah skul ki nang ki stad hynrei pat kim ia ioh kam sorkar” Ki briew kiba la nang la stad ruh ki hap trei bylla hi kum ki bymnang bymstad”. Ha ka jingshisha hi ka jingnangkot nangsla, ka jingnang ban pule, ban thoh, ban khein ban diah kam da mut eh ban ia ioh kam sorkar. Ka jingnangkot nangsla, ka jingnangthoh nangtar, ka jingnangkhein nangdiah bad ka jingnang ban kren ka dei kawei na ki jingdonkam jong u briew ne ka briew ka juk mynta khamtam ha ka leit jingleit na kawei ka jaka sha kawei ka jaka jong ka ri ne jong ka pyrthei.